Lieve pedagogisch coach, van welke energievreters heb jij op dit moment het meeste last? Stephen Covey heeft mij met zijn cirkel van invloed en betrokkenheid iets gegeven wat ik misschien nog wel het best zou kunnen omschrijven als: ‘het geheime wapen van mijn hoofd’. Ik ben de beste man daar enorm dankbaar voor. In mijn werk kom ik regelmatig professionals tegen die nog niet bekend zijn met deze theorie. Ik deel hem graag met je! Zeker nu, want in deze turbulente tijden gun ik iedereen wat extra (zelf)bescherming.
Stel jezelf voor dat je midden in een cirkel staat. Binnen deze ‘cirkel van invloed’ zijn er allerlei dingen waar jij invloed op hebt. Denk hierbij bijvoorbeeld aan invloed op jouw eigen gedrag, op je gedachten (ook al lijkt dat soms niet het geval, je hebt wel degelijk invloed op wat je denkt) en op hoe je reageert in verschillende situaties. Je hebt daarnaast ook invloed op anderen. Als pedagogisch coach heb jij bijvoorbeeld invloed op hoe de coaching on the job ervaren wordt. Hoe beter jij vooraf aangeeft wat de pedagogisch medewerkers kunnen verwachten, hoe veiliger zij zich zullen voelen. Veiligheid is een basisvoorwaarde voor ontwikkeling. Door zorg te dragen voor deze randvoorwaarde, draag je direct en indirect bij aan de ontwikkeling van medewerkers.
Het verschil maken
Er zijn ook veel negatieve situaties waar jij invloed op hebt en waarin je een werkelijk verschil kunt maken. Wanneer pedagogisch medewerkers bijvoorbeeld niet op één lijn zitten met betrekking tot het aanbieden van risicovol spel. Op één groep mogen kinderen de ene dag hun fruit wel zelf schillen met een mes, de andere dag wordt alles voor ze gedaan omdat de betreffende medewerker dit erg spannend vindt. Jij weet als geen ander dat dit te maken heeft met hoe iedere medewerker, bijvoorbeeld vanuit eigen opvoedingswaarden of overtuigingen, naar risicovol spel kijkt. Door dit bespreekbaar te maken in het team en door samen naar het beleid te kijken, kunnen er afspraken worden gemaakt over hoe er gezamenlijk naar een doel, eenduidig handelen op het gebied van risicovol spel, wordt toegewerkt.
Wanneer je energie stopt in zaken waarin je ook daadwerkelijk een verschil kunt maken, geeft dat een goed gevoel. Je voelt je bijvoorbeeld tevreden over het feit dat je geluisterd hebt naar de collega die aangaf dat sommige beleidszaken in de praktijk maar moeilijk uitvoerbaar zijn (in plaats van dat je direct in de verdediging bent geschoten). Je bent blij dat je het gepieker in je hoofd stop hebt gezet door lekker te gaan sporten of het doet je ontzettend goed dat je tijdens een volgens groepsbezoek ziet dat pedagogisch medewerkers er sinds jouw interventie een eenduidigere werkwijze op na houden.
Het moet niet gekker worden
Tot dusver dit blije verhaal. Om jouw cirkel van invloed heen bevindt zich namelijk een ‘cirkel van betrokkenheid’ en die blijkt in de praktijk een stuk complexer. In deze cirkel bevinden zich ook zaken waarbij jij je erg betrokken voelt, maar waar je niet direct invloed op hebt. Zo heb jij bijvoorbeeld geen invloed op het gedrag van anderen (de pedagogisch medewerker had ook vast kunnen houden aan de overtuiging dat kinderen geen risico mogen lopen). Of er vanavond al dan niet een file staat als je na jouw lange en intensieve werkdag naar huis kan, is ook iets waar je geen invloed op hebt. Dat de helft van het team ziek of afgemeld is tijdens een teamcoaching bijeenkomst die door jou uiterst zorguldig is voorbereid, kan ook zo’n lekker, om maar in de woorden van Jochem Myjer te spreken, ‘irritatie-factortje’ zijn.
Nu is het accepteren van file misschien nog tot daaraantoe. Complexer wordt het wanneer zich situaties voordoen waarin jij als mens of als professional persoonlijk geraakt wordt. Wanneer de directie bijvoorbeeld heeft besloten dat de locaties anders verdeeld gaan worden onder de coaches en jij hierdoor per direct van een groep pedagogische medewerkers wordt gehaald waar je net enorm geïnvesteerd had in jullie vertrouwensrelatie. De betreffende medewerkers waren voorheen wantrouwend ten opzichte van een coach en jullie hadden eindelijk het punt bereikt waarop ze ervan overtuigd waren dat jij niet op de groep komt om ze beoordelen. Nu kan jouw collega coach weer van voor af aan beginnen. Het moet toch niet gekker worden!
Van buitenaf
Het mag duidelijk zijn dat jij je (net als ik) betrokken voelt bij beslissingen ‘van buitenaf’. In de cirkel van betrokkenheid zijn steeds twee vragen heel erg van belang. In de eerste plaats: ‘Heb ik invloed op deze situatie?’ En in de tweede (maar beslist niet minder belangrijke) plaats: ‘Ben ik hiervoor verantwoordelijk?’ In iedere (nieuwe) situatie helpt het om allereerst stil te staan bij waar je je verhoudt ten opzichte van de situatie: Heb ik hier daadwerkelijk invloed op? Wanneer het antwoord ja is en je gaat er vervolgens voor, levert je dat energie op. Wanneer het antwoord ja is, maar je er niets aan doet, is er overigens sprake van een gemiste kans.
Maar nu een wat moeilijkere variant: Stel de situatie bevindt zich in de cirkel van betrokkenheid. Allereerst moet ik mij dus afvragen of ik überhaupt invloed heb? Ik kan de verdeling van de coaches over de locaties zelf misschien niet aanpassen, maar ik kan wel zorg dragen voor hoe ik afsluit en op hoe ik mijn (nieuwe) collega bij het team introduceer. Ik kan de directie ook uitleggen waarom het belangrijk is dat ik het team letterlijk overdraag aan mijn collega en waarom het goed is dat hij of zij mee gaat tijdens mijn laatste bezoek aan de locatie. Wanneer ik hier dus de proactieve rol pak, levert mij dat (uiteindelijk ook weer) energie op. Op sommige zaken heb ik echter echt geen tot zeer weinig invloed. Dat zijn de echte energievreters. Het heeft dus eigenlijk geen enkele zin om mij daarover op te winden.
Loslaten
Lieve jij, als pedagogisch coach ben jij een mensenmens. Dat betekent dat je je bij heel veel dingen betrokken voelt. En dat daar ook (veel) dingen bij zitten waar jij niet verantwoordelijk voor bent! (nu is het mijn uitroepteken). De vraag ‘ben ik hier ook echt verantwoordelijk voor?’ is daarom een essentiële. Bij alles wat zich voordoet mag je deze vraag vanaf nu (in je hoofd) gaan stellen. En als het antwoord nee is, vraag dan vervolgens: ‘Wil ik deze verantwoordelijkheid op mij nemen?’ Dat kan dus alsnog, alleen het verschil is nu dat het een bewuste keus is (en geloof mij maar even op mijn blauwe ogen: die voelen een stuk lekkerder). Als je, door hier bewust bij stil te staan, tot de conclusie komt dat je de verantwoordelijk die je niet hebt, ook niet langer wilt dragen is er maar één echte oplossing en die heet: loslaten.
En ja, het loslaten van zaken waarbij jij je (intens) betrokken bij voelt, maar waarvoor je niet verantwoordelijk bent, is één van de aller moeilijkste dingen die er bestaan. Tegelijkertijd is het ook een, nu dan niet meer zo’n, ‘geheim’ wapen in het kader van zelfzorg. Die je in deze turbulente tijden goed kunt gebruiken. Omdat jij óók zo belangrijk bent!
